scabiës
Advice
$hippoKoptekst
Geef niet-medicamenteuze adviezen en behandel scabiës bij voorkeur met permetrinecrème. Als lokale behandeling niet goed mogelijk is of mogelijk minder effectief, kan ivermectine oraal gebruikt worden. Behandeling van scabiës altijd herhalen na 7–14 dagen. Gezinsleden en personen met wie intensief (lichamelijk) contact is geweest ook éénmalig behandelen.
Treatment plan
-
Bespreek niet-medicamenteus beleid
- Was beddengoed, kleding en handdoeken die de voorgaande drie dagen (en tijdens behandeling) gebruikt en gedragen zijn op 60˚C.
- Stop kleding die niet op 60˚C gewassen kan worden, drie dagen in een goed afgesloten plastic zak; daarna eventueel bij een lagere temperatuur wassen.
- Adviseer huisgenoten om eigen handdoeken en beddengoed te gebruiken.
Combineer niet-medicamenteuze adviezen met medicamenteuze behandeling.
Zie de Toelichting voor de niet-medicamenteuze adviezen bij gebruik van permetrinecrème, ivermectinetabletten en benzylbenzoaatsmeersel.
Let op
De let-op-informatie ontbreekt nog in de gegenereerde content-objecten.
Toelichting
Niet-medicamenteuze adviezen bij permetrinecrème:
- De crème ’s avonds aanbrengen na het ontkleden op een schone en droge huid (douchen is toegestaan, maar wacht 1 uur met het insmeren om de huid goed te laten drogen en afkoelen om te voorkomen dat permetrine teveel wordt opgenomen). Indien daarna de handen worden gewassen of andere delen van het lichaam, de crème opnieuw aanbrengen op de gewassen huid.
- Trek na het insmeren schone kleren aan.
- Was de kleren die in de afgelopen 72 uur zijn gedragen en het gebruikte beddengoed en handdoeken op 60˚C. Stop de kledingstukken die niet op deze temperatuur kunnen worden gewassen drie dagen in een afgesloten plastic zak. De kleding kan daarna op lagere temperatuur worden gewassen.
- Stap in een bed met schone kussenslopen, lakens of dekbedovertrek en matrashoes.
- Spoel de volgende ochtend (8–12 uur na intrekken) de crème onder de douche af, gebruik een schone handdoek en trek schone kleren aan.
- Was opnieuw de kleren en het die nacht gebruikte beddengoed en de gebruikte handdoek op 60˚C.
- Hang de dekens of dekbedden 72 uur buiten en gebruik deze dan niet. Draai het matras om.
- Maak ’s avonds pas het bed weer op met schoon beddengoed.
Niet-medicamenteuze adviezen bij ivermectinetabletten:
- Neem de tabletten’s avonds in op een lege maag (2 uur vóór en na inname niet eten).
- Was de kleren die in de afgelopen 72 uur zijn gedragen en het gebruikte beddengoed en handdoeken op 60˚C. Stop de kledingstukken die niet op deze temperatuur kunnen worden gewassen drie dagen in een afgesloten plastic zak. De kleding kan daarna op lagere temperatuur worden gewassen.
- Trek na het innemen schone kleren aan en stap in een bed met schone kussenslopen, lakens of dekbedovertrek en matrashoes.
- Was (vlak voor het douchen) de volgende ochtend opnieuw de kleren en het die nacht gebruikte beddengoed op 60˚C.
- Hang de dekens of dekbedden 72 uur buiten en gebruik deze dan niet. Draai het matras om.
- Neem 12 uur na het innemen van de tabletten een douche en gebruik een schone handdoek. Trek daarna opnieuw schone kleren aan.
- Stap ’s avonds opnieuw in een schoon bed.
Niet-medicamenteuze adviezen bij benzylbenzoaat-smeersel:
- Het smeersel ’s avonds aanbrengen na het ontkleden op een schone en droge huid (douchen is toegestaan, maar wacht 1 uur met het insmeren om de huid goed te laten drogen en afkoelen om te voorkomen dat benzylbenzoaat teveel wordt opgenomen). Indien daarna de handen worden gewassen of andere delen van het lichaam, het smeersel opnieuw aanbrengen op de gewassen huid.
- Trek na het insmeren schone kleren aan.
- Was de kleren die in de afgelopen 72 uur zijn gedragen en het gebruikte beddengoed en handdoeken op 60˚C. Stop de kledingstukken die niet op deze temperatuur kunnen worden gewassen drie dagen in een afgesloten plastic zak. De kleding kan daarna op lagere temperatuur worden gewassen. Hang de dekens of dekbedden overdag gedurende de behandeling buiten om te luchten en maak ’s avonds pas weer het bed op. Draai de eerste avond het matras om.
- Stap die avond in een bed met schone kussenslopen, lakens of dekbedovertrek en matrashoes.
- Trek de volgende ochtend opnieuw schone kleren aan.
- Was opnieuw de kleren en het die nacht gebruikte beddengoed op 60˚C. Overdag wordt het bed afgehaald en wordt het beddengoed en dekens of dekbedden gelucht.
- Herhaal de behandeling die avond zonder tussendoor te douchen. Verwijder 24 uur na de tweede behandeling alle resten op de huid door te douchen met warm water en zeep. Gebruik een schone handdoek en trek schone kleren aan.
- Was opnieuw alle kleding en beddengoed die in de laatste 2 dagen zijn gebruikt op 60˚C. Hang de dekens of dekbedden 72 uur buiten en gebruik deze dan niet.
-
Start medicamenteuze behandeling
Bij klinische scabiësklachten de behandeling altijd herhalen na 7–14 dagen [1,2].
Let op
De let-op-informatie ontbreekt nog in de gegenereerde content-objecten.
-
Permetrine 5% crème (eerste keus)
Bij volwassenen en kinderen ≥ 2 maanden:
- permetrine 5% crème
Let op
De let-op-informatie ontbreekt nog in de gegenereerde content-objecten.
Toelichting
Permetrine crème 5% is de meest effectieve lokale behandeling van scabiës; het doodt zowel de scabiësmijt als de eitjes. Lokale behandeling met permetrinecrème heeft de voorkeur boven orale behandeling met ivermectine vanwege de geringere kans op systemische bijwerkingen.
-
Ivermectine tabletten (tweede keus)
Bij volwassenen en kinderen ≥ 15 kg lichaamsgewicht en ≥ 5 jaar:
- ivermectine tabletten
Let op
De let-op-informatie ontbreekt nog in de gegenereerde content-objecten.
Toelichting
Permetrinecrème heeft de voorkeur boven orale behandeling met ivermectine vanwege de effectiviteit en veiligheid. Bij gebleken inactiviteit van permetrine, twijfel aan de juiste uitvoering van de crèmebehandeling of bij contra-indicatie voor permetrine gaat de voorkeur uit naar oraal ivermectine.
-
Benzylbenzoaat 25% smeersel (derde keus)
Bij volwassenen en kinderen:
- benzylbenzoaat 25% smeersel FNA
Let op
De let-op-informatie ontbreekt nog in de gegenereerde content-objecten.
Toelichting
Benzylbenzoaatsmeersel is minder effectief dan permetrine en ivermectine. Het gebruik is belastender omdat het twee opeenvolgende dagen moet worden aangebracht en het middel een onaangename geur heeft.
Bij contra-indicaties voor permetrine-crème en ivermectine of bij gebleken inactiviteit van permetrine en ivermectine, kan benzylbenzoaatsmeersel worden toegepast.
Benzylbenzoaat 25% smeersel is veilig te gebruiken tijdens zwangerschap en lactatie.
Volgens de NHG-behandelrichtlijn en de LCI-richtlijn kan benzylbenzoaat 25% smeersel ook bij pasgeborenen worden toegepast [1,2].
Voor het gebruik van aluminiumhydroxidemagnesiumcarbonaat en calciumcarbonaat/magnesiumcarbonaat als antacidum zijn voldoende alternatieven; de sterke koolzuurgasontwikkeling kan hinderlijk zijn.
Let op
Pas op voor de hippo!
Toelichting
Roken, alcohol, koolzuurhoudende drank en bepaalde voedingsmiddelen zijn geassocieerd met maagklachten. Onduidelijk is of eliminatie van deze factoren effect heeft op de klachten. Psychische factoren vormen geen direct oorzakelijke factor bij het ontstaan van maagklachten, maar spelen wel een rol bij de beleving van de klachten. Belangrijk is aan te sluiten bij persoonlijke voedselintoleranties en leefstijlfactoren van de individuele patiënt.
Background
$hippoKoptekst
Definitie
Scabiës (schurft) is een van mens op mens besmettelijke huidziekte die wordt veroorzaakt door de scabiësmijt Sarcoptes scabiei var hominis. Animale scabiës bestaat ook, maar er is grote mate van gastheerspecificiteit.
De mijt graaft zich in na intensief contact met de huid van een besmette persoon of door intensief contact met besmette kleding of beddengoed. Het mannetje bevrucht het vrouwtje in de huid en sterft. De vrouwelijke mijt maakt kleine gangetjes en legt daarin eitjes.
Gewone scabiës is weinig besmettelijk. Besmetting vindt doorgaans alleen plaats indien er meer dan 15 minuten huid op huid contact is geweest of contact met kleding, beddengoed etc. Scabiës kan ook tijdens seksueel contact worden overgedragen.
De patiënt is besmettelijk als er 1–2 weken na besmetting volwassen mijten op het huidoppervlak aanwezig zijn (patiënt hoeft dan nog geen klachten te hebben) tot 12 uur na het starten van een (adequate) behandeling.
De scabiësmijt overleeft bij kamertemperatuur 24–36 uur buiten de gastheer. Na drie dagen buiten de gastheer zijn de mijten doorgaans dood. Bij hoge luchtvochtigheid en een temperatuur van 12˚C kan de mijt tot zeven dagen buiten de gastheer blijven leven.
Scabiës crustosa is een ernstige variant die zich onderscheidt van de normale vorm door de hoge besmettelijkheid. Overdracht kan al optreden bij vluchtig contact of na contact met besmette materialen. Lichamelijk contact is voor besmetting bij deze variant niet nodig. Scabiës crustosa komt voor bij patiënten met een verminderde jeukperceptie of fysieke onmogelijkheid tot krabben, zoals patiënten met een immuunstoornis, mensen met een hersen- of zenuwziekte of terminale patiënten. Krabben elimineert namelijk de mijten. Scabiës crustosa komt vooral voor in instellingen.
Symptomen
De klachten van uitslag en heftige jeuk ontstaan wanneer er 2–6 weken na de besmetting een immuunreactie optreedt op de mijt, haar eitjes en uitwerpselen. De jeuk is vooral heftig in de nacht en onafhankelijk van het aantal mijten. Na adequate behandeling kan de jeuk nog enkele weken aanhouden.
De diagnose kan worden gesteld bij het detecteren van de gangetjes in de huid en wordt bevestigd door het vaststellen van aanwezigheid van de mijt en/of eitjes in de gangetjes. De gangetjes bevinden zich doorgaans op de buigzijden van de polsen, tussen de vingers en genitaal. Bij herhaalde, grondige reiniging van de huid zijn er soms weinig zichtbare afwijkingen en is de diagnose moeilijk te stellen (Scabiës incognito). Anamnestische gegevens zoals het optreden van jeuk bij meerdere personen in het gezin of het ontbreken van klachten op het hoofd (bij volwassenen komt gewone scabiës doorgaans niet voor op het hoofd) kunnen bij de diagnose behulpzaam zijn.
Naast de gangetjes kunnen blaasjes, puistjes en bultjes aanwezig zijn. Eczematisatie kan optreden.
Behandeldoel
- Het doden van de mijten in de huid, op de kleding en beddengoed bij de indexpatiënt en zijn of haar naasten;
- Het verlichten van de jeuk.
Uitgangspunten
Alle huisgenoten en andere personen die mogelijk besmet zijn tegelijkertijd eenmalig behandelen om herinfectie te voorkomen.
Doordat de klachten worden veroorzaakt door een allergische reactie op de mijt en haar eitjes en uitwerpselen kunnen de klachten na de behandeling nog enkele weken aanhouden.
Na 7–14 dagen de behandeling herhalen bij klinische scabiësklachten [1,2].
Veelvuldige lokale behandeling dient echter te worden vermeden omdat eczematisatie hierdoor wordt bevorderd.
Scabiës crustosa is erg besmettelijk in verband met de grote hoeveelheden mijten die aanwezig zijn. Bij scabiës crustosa de behandeling herhalen totdat de mijt niet meer aantoonbaar is. Eventueel kan lokale en systemische behandeling worden gecombineerd. De patiënt wordt in verband met de grote besmettelijkheid geïsoleerd verpleegd.
Scabiës crustosa is meldingsplichtig in het kader van de Wet publieke gezondheid, gewone scabiës niet. In de praktijk betekent dat bij twee gevallen van scabiës of verdenking hierop de GGD dient te worden gewaarschuwd.
Bij scabiës crustosa adviseert de GGD bij de te nemen maatregelen. In instellingen wordt een ‘uitbraakteam’ ingesteld en is de aanpak planmatig. Indien de besmetting wordt opgelopen tijdens de beroepsuitoefening moet een melding worden gemaakt door een geregistreerd bedrijfsarts bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, zie het LCI-draaiboek [3].