antiretrovirale middelen, combinatiepreparaten

$hippoKoptekst

Deze groep bestaat uit de combinatiepreparaten van:

• 2 of 3 verschillende HIV nucleoside reverse-transcriptaseremmers (abacavir, lamivudine, zidovudine; emtricitabine, tenofoviralafenamide, tenofovirdisoproxil);
• een HIV proteaseremmer (darunavir) en een CYP3A-remmer (cobicistat);
• 2 HIV nucleoside reverse-transcriptaseremmers en een HIV integraseremmer (dolutegravir);
• 2 HIV nucleoside reverse-transcriptaseremmers, een HIV integraseremmer (elvitegravir) en een CYP3A-remmer (cobicistat);
• 2 HIV nucleoside reverse-transcriptaseremmers en een HIV non-nucleoside reverse-transcriptaseremmer (rilpivirine, efavirenz);
• 2 HIV proteaseremmers (lopinavir, ritonavir).

Werkingsmechanisme

HIV nucleoside reverse-transcriptaseremmers (NRTI):

• remmen – na intracellulaire omzetting in een di- of trifosfaat – het HIV reverse-transcriptase enzym en blokkeren de verlenging van de virale DNA-keten. Hierdoor wordt de HIV-replicatie geremd.
• emtricitabine, lamivudine en tenofovir remmen – na intracellulaire omzetting in een di- of trifosfaat – ook het HBV reverse-transcriptase enzym. Hierdoor wordt de HBV-replicatie geremd.

HIV-integraseremmers:

• remmen het enzym integrase in de humane gastheer-T-cel;
• verhinderen de integratie van de DNA-kopie van viraal RNA in het DNA van de gastheercel en daardoor vermenigvuldiging van het HIV.

HIV non-nucleoside reverse-transcriptaseremmers (NNRTI):

• binden niet-competitief en direct aan het HIV reverse-transcriptase-enzym;
• blokkeren de RNA- en DNA-afhankelijke DNA-polymeraseactiviteit van het virus door ontregeling van het katalytische gedeelte van het enzym.

HIV-proteaseremmers:

• remmen selectief het HIV-protease, een essentiële component in de replicatiecyclus van het HIV-virus;
• blokkeren hierdoor rijping van infectieuze HIV-deeltjes.

Ritonavir is een HIV-proteaseremmer en wordt verder ook vanwege metabolisme-remmende eigenschappen (sterke CYP3A4-remmer) gebruikt als farmacokinetische versterker van andere proteaseremmers.

De CYP3A-remmer cobicistat:

• remt selectief de CYP3A-subfamilie van enzymen. Hierdoor verhoogt het de systemische blootstelling van geneesmiddelen waarvan het werkzame bestanddeel voornamelijk wordt gemetaboliseerd door CYP3A.

Effect

Bij HIV-infectie, als onderdeel van combinatie antiretrovirale therapie (cART):

• vermindering van de virusconcentratie (HIV-1-RNA) in plasma (virologische respons);
• toename van het aantal CD4-T-cellen;
• herstel en behoud van de immunologische afweer;
• vermindering van HIV-geassocieerde morbiditeit en mortaliteit.

De CYP3A-remmer (cobicistat) in de combinatiepreparaten versterkt de werkzaamheid van anti-retrovirale combinatietherapie bij een HIV-1-infectie.

Voor het combinatiepreparaat van emtricitabine met tenofovirdisoproxil (2 HIV nucleoside reverse-transcriptaseremmers) tevens:

• preventie van een HIV-infectie.