fluorochinolonen

$hippoKoptekst

Werkingsmechanisme

Fluorchinolonen:

• remmen bacterieel DNA-gyrase (topo-isomerase II) en topo-isomerase IV, die noodzakelijk zijn voor de DNA-synthese. Hierdoor worden replicatie, transcriptie, herstel en recombinatieprocessen van bacterieel DNA verstoord;
• grijpen aan in de groeifase van bacteriën, waarbij een bactericide effect optreedt.

Effect

• klaring van een bacteriële infectie;
• preventie van een bacteriële infectie.

$hippoKoptekst

Systemische toediening:

In vergelijking met andere groepen antibiotica komen bijwerkingen relatief weinig frequent voor. Toch zijn er relatief veel typerende bijwerkingen te benoemen. De voornaamste betrokken orgaansystemen zijn de huid, lever en het CZS.

Relatief frequent:

• gastro-intestinale bijwerkingen (bij 3–17%) zoals misselijkheid, braken en/of buikpijn, meestal van milde aard [1];
• bijwerkingen van het CZS, meestal milde hoofdpijn en duizeligheid (bij 0,9–11%) [1], ook smaakstoornis komt voor;
• slaapstoornissen;

Minder frequent:

• verlenging QT-interval;
• tendinitis, peesruptuur met name van de achillespees;
• reversibele gewrichtsklachten (bij kinderen); de klinische significantie staat wel ter discussie [1];
• neurotoxiciteit, waaronder convulsies, hallucinaties en het optreden van delier, vaker bij patiënten die ook theofylline of NSAID’s krijgen toegediend [1];
• huidreacties:
  • fotosensibilisatie; de kans hierop varieert sterk tussen de verschillende fluorchinolonen en is het minst bij moxifloxacine [2];
  • overgevoeligheidsreacties van de huid, (relatief lage incidentie; 0,4-2,2% [2]) waarbij ook het Stevens-Johnsonsyndroom of toxische epidermale necrolyse zijn gemeld, met name bij norfloxacine en moxifloxacine;
• overgevoeligheidsreacties incl. anafylactische shock en niet-IgE-gemedieerde anafylactische (ofwel anafylactoïde) reacties; binnen de groep is er sprake van kruisreactiviteit [2];
• orgaanspecifieke reacties berustend op overgevoeligheid; leidend tot acute nierinsufficiëntie of fulminante hepatitis, (beide zeer zeldzaam);
• doorgaans milde en reversibele leukopenie, eosinofilie;
• door uitselectie kan overgroei door niet-gevoelige micro-organismen ontstaan, bv. Candida albicans;
• Clostridium difficile-geassocieerde diarree komt in verhouding tot andere gangbare groepen antibiotica relatief vaak voor [1,2];
• zowel hypo- als hyperglykemie met name bij oudere patiënten (en diabetici) [2]. Mogelijk mechanisme met betrekking tot de hypoglykemie betreft het vrijkomen van insuline vanuit de pancreas, hypoglykemie is in ieder geval waargenomen bij combinatie met diverse bloedglucose verlagende middelen [3];
• nefrotoxiciteit, met enkele casussen van reversibele non-oligure of oligure nierinsufficiëntie, waarschijnlijk door tubulo-interstitiële nefritis (incidentie < 1%) [2];
• voorbijgaande en reversibele stijging van serumtransaminasen en alkalisch fosfatase.

Literatuur

1. Brunton LL, et al. (eds). Goodman & Gilman’s The pharmacological basis of therapeutics. 12th ed. New York: McGraw-Hill, 2011.
2. Aronson JK, et al. (eds). Meyler’s side effects of drugs. 16th ed. Amsterdam: Elsevier, 2016.
3. Hansten PD, Horn JT et al. Hansten and Horn’s Drug Interactions. St. Louis: Wolters Kluwer Health, October 2013.