isosorbidedinitraat wordt voorgeschreven bij:
nitraten
Mechanism
$hippoKoptekst
Werkingsmechanisme
Nitraten: worden in gladde spiercellen van de vaatwand omgezet in o.a. stikstofmonoxide (NO). Hierdoor ontstaat:
- vasodilatatie van veneuze capaciteitsvaten. Door deze vaatverwijding daalt de centraal veneuze druk en neemt de toevoer van bloed naar het hart af;
- vasodilatatie van arteriolen (in mindere mate). Hierdoor daalt de perifere weerstand;
- vasodilatatie van coronaire vaten.
Nicorandil is behalve een nitraat, ook nog een kaliumkanaalopener. Voor meer informatie, zie nicorandil#eigenschappen.
Meer informatie
In het vaatendotheel worden diverse vaatverwijdende stoffen gesynthetiseerd en afgegeven. Eén van deze stoffen is de endothelium-derived relaxing factor (EDRF). EDRF is een endogeen nitraat dat overeenkomt met stikstofmonoxide (NO). EDRF wordt door gezond vaatendotheel afgegeven, o.a. als reactie op weefselhypoxie. Na activering van guanylaatcyclase door NO neemt in de gladde spiercel de cGMP-concentratie toe, waardoor vaatverwijding optreedt.
Effect
- Daling van de einddiastolische druk in het linkerventrikel (voorbelasting). Hierdoor neemt de zuurstofbehoefte van het myocard af en verbetert de subendocardiale bloedstroom.
- Daling van de systemische vasculaire weerstand (nabelasting).
- Toename van de coronaire bloedvoorziening.
Bij continue toediening van nitraten treedt tolerantie op; dit is het verlies van effect tijdens aanhoudende behandeling.
Meer informatie
De klinische oorzaak van tolerantie is nog niet geheel duidelijk; waarschijnlijk wordt tolerantie veroorzaakt door meerdere mechanismen. Volgens één hypothese is de hoeveelheid SH-groepen die nodig is om nitraten om te zetten tot NO, verminderd. In een andere benadering zou activering van neurohumorale tegenmechanismen, zoals endotheline-1, het sympathicus- en renine-angiotensinesysteem een rol spelen, als reactie op het nitraatgebruik. Ook is waargenomen dat na een aantal dagen continu nitroglycerinegebruik het plasmavolume is toegenomen, waardoor het gunstige effect op de voorbelasting wordt tegengegaan. In een vierde hypothese wordt nitraattolerantie veroorzaakt door een toegenomen aanmaak van vrije radicalen in het endotheel.
Tolerantie treedt op na 12–24 uur continue toediening. Ter preventie van intolerantie is een nitraatvrije periode van 8–12 uur per etmaal nodig. Dit betekent voor de praktijk een asymmetrisch doseerschema, waarin de doses niet gelijkmatig over de dag zijn verdeeld. Meestal valt de nitraatvrije periode samen met de nacht. Als de klachten voornamelijk ’s nachts optreden, kan overdag een nitraatvrije periode aangehouden worden.
Typical side effects
$hippoKoptekst
Relatief frequent:
- (orthostatische) hypotensie;
- hartkloppingen;
- (reflex)tachycardie;
- hoofdpijn;
- slaperigheid;
- gevoel van zwakte.
Meer informatie
Hypotensie is een veelvoorkomende bijwerking van nitraten; dit wordt veroorzaakt door dilatatie van arteriën en venen. Dit kan geassocieerd zijn met (reflex)tachycardie, hartkloppingen en soms zelfs een circulatoire collaps.
Hoofdpijn wordt veroorzaakt worden door dilatatie van de cerebrale vaten. Dit neemt vaak af na enkele dagen en na dosisverlaging. Nitraten kunnen migraine en andere vormen van hoofdpijn ook verergeren.
Minder frequent:
- hypoxemie;
- blozen;
- allergische huidreacties zoals contacteczeem, huiduitslag, jeuk (met name op de plaats van de pleister), branderig gevoel, erytheem.
Meer informatie
Een mogelijke verklaring voor het optreden van hypoxemie is vasodilatatie van pulmonale arteriën leidend tot relatieve hypoventilatie in sommige delen van de longen.
Literatuur:
- Aronson JK, et al. (eds). Meyler’s side effects of drugs. 16th ed. Amsterdam: Elsevier, 2016.
- Brunton LL, et al. (eds). Goodman & Gilman’s The pharmacological basis of therapeutics. 12th ed. New York: McGraw-Hill, 2011.