dobutamine

Hartfalen bij volwassenen of kinderen ten gevolge van verminderde contractiekracht (bv. door een organische hartaandoening of na open-hartchirurgie), vooral bij ’low output’ hartfalen met verhoogde pulmonale capillaire druk. Bij volwassenen of kinderen met cardiogene shock of septische shock; indien sprake is van gestoorde ventrikelfunctie, verhoogde vullingsdruk van de ventrikels en toegenomen systeemweerstand in combinatie met dopamine. Als diagnostisch hulpmiddel bij stress-echocardiografie bij volwassen patiënten die niet in staat zijn tot lichamelijke inspanning of bij wie deze inspanning geen waardevolle informatie oplevert.

Combinatie met de contrastvloeistof zwavelhexafluoride is gecontra-indiceerd bij aandoeningen die kunnen wijzen op cardiovasculaire instabiliteit vanwege het optreden van zeldzame, maar ernstige (soms fatale) aritmieën. Cardioselectieve β-blokkers antagoneren competitief het positief-inotrope effect van dobutamine; bovendien kunnen de α–agonistische effecten een perifere vasoconstrictie veroorzaken met een daaruit volgende verhoging van de bloeddruk. Bij een gelijktijdige α-receptorblokkade kunnen de overheersende β–mimetische effecten tachycardie en perifere vasodilatatie veroorzaken. Gelijktijdig gebruik van vasodilatatoren die primair op de aders werken, zoals nitroprusside en nitroglycerine vergroot het hartminuutvolume en vermindert de perifere weerstand en de ventriculaire vullingsdruk, meer dan met elk middel afzonderlijk. Bij combinatie met ACE–remmers kunnen door een verhoogd hartminuutvolume en myocardiaal zuurstofverbruik pijn op de borst en hartritmestoornissen optreden. In combinatie met dopamine treedt een duidelijkere stijging van de bloeddruk evenals een daling of ongewijzigde ventriculaire vullingsdruk op. Natriummetabisulfiet kan thiamine (vitamine B₁) afbreken, indien gelijktijdig toegediend. Inhalatie-anesthetica kunnen de gevoeligheid van het myocard voor ventriculaire aritmieën verhogen. Dobutamine niet toevoegen aan een ander geneesmiddel waarmee de verenigbaarheid niet is aangetoond; raadpleeg bij twijfel de fabrikant. Bij stress-echocardiografie kan de ischemische reactie op stress minder uitgesproken zijn of geheel ontbreken bij een gelijktijdige behandeling met hartslagverlagende middelen; deze behandeling indien mogelijk 12 uur voor de stress-echocardiografie staken.

Hypertrofische cardiomyopathie en obstructie van linker ventriculaire vulling of ejectie, zoals bij aortastenose en pericarditis constrictiva. Overgevoeligheid voor sulfiet in de anamnese. Hypovolemie. Onbehandelde ernstige ventriculaire aritmieën.

Bij stress-echocardiografie tevens recent myocardinfarct (< 30 dagen), ernstig hartfalen (NYHA-klasse III–IV), instabiele angina pectoris, stenose van de linker hoofdslagader, significante verstopping van de uitstroom van het linkerventrikel, significante hartklepafwijkingen, significante geleidingsstoornissen, onbehandelde arteriële hypertensie, acute pericarditis, myocarditis of endocarditis, aortadissectie, aorta–aneurysma, onvoldoende mogelijkheid tot echocardiografie, obstructie van de ventriculaire vulling, hypovolemie en significante hartritmestoornissen in de anamnese.

Tijdens de behandeling de kaliumspiegel controleren vanwege een mogelijke afname van de kaliumspiegel. Voorzichtig bij ernstige ventriculaire aritmieën in de anamnese, acuut hartfalen en bij cardiogene shock met hypovolemie. Eventuele hypovolemie corrigeren, voordat met de behandeling wordt begonnen. Bij atriumfibrilleren met snelle ventrikelrespons vóór de behandeling digitaliseren. Het klinisch beeld bij ernstige coronaire hartziekte kan verslechteren met name als een aanzienlijke stijging van de hartslag en/of bloeddruk optreedt. Bij ongewenste toename van de hartfrequentie, verhoging van de systolische bloeddruk of aritmie waarbij meestal ventriculaire extrasystolen voorkomen, de dosis verminderen of de behandeling tijdelijk onderbreken. Sulfiet kan bij daarvoor gevoelige personen (m.n. asthmatici) bronchospasmen en/of anafylactische shock veroorzaken. Bij diabetici kan de insulinebehoefte verhoogd zijn; bij start, staken en verandering van de behandeling de glucosespiegel controleren. Bij stress-echocardiografie de toediening van dobutamine stoppen bij ernstige complicaties, het bereiken van de maximale bij de leeftijd behorende hartslag, bloeddrukverhoging > 220/120 mmHg, progressieve symptomen als angina pectoris, dyspneu, duizeligheid, ataxie, progressieve aritmie of geleidingsstoornissen, recent ontwikkelde verstoringen in de beweging van de wand in meer dan één wandsegment, toename van het eindsystolisch volume, afwijkingen in de repolarisatie, het bereiken van de maximale dosering. Vóór het uitvoeren van de stresstest bij patiënten met meer kans op cardiale ruptuur, zorgvuldig onderzoek verrichten, vanwege meldingen van cardiale ruptuur tijdens de stresstest met dobutamine. De patiënt controleren na het beëindigen van de infusie tot de toestand gestabiliseerd is. Extra voorzichtig bij kinderen met name bij leeftijd ≤ 1 jaar vanwege mogelijk verschillen in hemodynamische effecten (kwantitatief en kwalitatief) in vergelijking met volwassenen.

Symptomen
Misselijkheid, braken, anorexia, tremor, angst, hartkloppingen, hoofdpijn, anginale of atypische pijn op de borst. Door positief chronotrope en inotrope werking: hypertensie, (supra)ventriculaire aritmieën, ventriculaire fibrillatie en myocardiale ischemie. Hypotensie door perifere vasodilatatie.

Therapie
Ernstige ventriculaire aritmie: lidocaïne of een β-blokker (bv. propranolol). Bij angina pectoris: een kortwerkende β-blokker i.v., of eventueel een nitraat sublinguaal. Geen anti-aritmica klasse I en III toedienen.

Synthetisch catecholamine. De primaire werking is verhoging van de contractiekracht van de hartspier door stimulering van de β₁-receptoren van het hart. Dobutamine verbetert het hartminuutvolume, vnl. door vergroting van het slagvolume. Verder verlaagt het een verhoogde ventriculaire vullingsdruk (voorbelasting) en bevordert het de AV-geleiding. Het is een direct aangrijpend middel, dat geen afgifte van endogeen noradrenaline veroorzaakt. Het heeft slechts een lichte β₂- en α₁-receptorstimulerende werking. Op een echocardiogram kan bij ischemiediagnostiek een plaatselijke hypoperfusie, en bij vitaliteitsdiagnostiek een verbetering van de systolische samentrekking worden aangetoond. Werking: na 1–2 min, max. na ca.10 min.

Kinetische gegevens