mesalazine
Samenstelling
Asacol Takeda Nederland bv
- Toedieningsvorm
- Tablet, maagsapresistent
- Sterkte
- 400 mg, 800 mg
Mesalazine Tabletten/Zetpillen Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet, maagsapresistent
- Sterkte
- 250 mg, 500 mg
- Toedieningsvorm
- Tablet, met gereguleerde afgifte
- Sterkte
- 1200 mg
- Toedieningsvorm
- Zetpil
- Sterkte
- 250 mg, 500 mg
Mezavant Shire Pharmaceuticals
- Toedieningsvorm
- Tablet, met gereguleerde afgifte
- Sterkte
- 1200 mg
Pentasa Ferring bv
- Toedieningsvorm
- Granulaat met gereguleerde afgifte ’Compact’
- Sterkte
- 1 g, 2 g, 4 g
- Toedieningsvorm
- Klysma
- Sterkte
- 10 g/l
- Verpakkingsvorm
- flacon 100 ml
Bevat natriummetabisulfiet.
- Toedieningsvorm
- Tablet met gereguleerde afgifte
- Sterkte
- 500 mg, 1 g
- Toedieningsvorm
- Zetpil
- Sterkte
- 1 g
Salofalk Dr. Falk Pharma Benelux bv
- Toedieningsvorm
- Klysma
- Sterkte
- 66,6 mg/g
- Verpakkingsvorm
- flacon 30 g, flacon 60 g
Bevat kaliummetabisulfiet. Conserveermiddel: benzoëzuur.
- Toedieningsvorm
- Klysma
- Sterkte
- 33,3 mg/g
- Verpakkingsvorm
- flacon 60 g
Bevat kaliummetabisulfiet. Conserveermiddel: benzoëzuur.
- Toedieningsvorm
- Schuim voor rectaal gebruik
- Sterkte
- 1 g/dosis
- Verpakkingsvorm
- flacon 14 doses
Bevat natriummetabisulfiet.
- Toedieningsvorm
- Granulaat, met gereguleerde afgifte ’Granu-Stix’
- Sterkte
- 500 mg, 1000 mg, 1500 mg, 3000 mg
Bevat aspartaam overeenkomend met: 0,56 mg (500 mg), 1,12 mg (1000 mg), 1,68 mg (1500 mg) en 3,36 (3000 mg) fenylalanine.
- Toedieningsvorm
- Tablet, maagsapresistent
- Sterkte
- 250 mg, 500 mg
De 250 mg tablet bevat 2,1 mmol = 48 mg natrium, de 500 mg tablet 4,2 mmol = 96 mg natrium.
- Toedieningsvorm
- Zetpil
- Sterkte
- 250 mg, 500 mg, 1 g
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). |
| OTC | Over the counter, dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. Aan de vergoeding van bepaalde zelfzorgmedicatie zijn nadere voorwaarden verbonden. Deze zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. Deze voorwaarden kunnen betrekking hebben op de indicaties, de duur van de behandeling en het voorschrijven volgens een richtlijn/protocol. |
| MNT | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Bij de behandeling van de ziekte van Crohn is de keuze van het geneesmiddel afhankelijk van de locatie, uitgebreidheid en ernst van de ontsteking, het verwachte beloop en de respons op eerdere medicatie. Corticosteroïden worden toegepast voor remissie-inductie en immunosuppressiva als onderhoudsbehandeling. TNF-α-blokkers kunnen in beide fasen van de behandeling worden gebruikt.
Aminosalicylaten hebben nauwelijks nog een plaats in de behandeling van de ziekte van Crohn omdat het gebruik onvoldoende wordt ondersteund door uitkomsten van klinisch onderzoek.
Bij de behandeling van colitis ulcerosa is de keuze van het geneesmiddel afhankelijk van de locatie, uitgebreidheid en ernst van de ontsteking, het verwachte beloop en de respons op eerdere medicatie. Corticosteroïden worden toegepast voor remissie-inductie en immunosuppressiva als onderhoudsbehandeling. Aminosalicylaten en TNF-α-blokkers kunnen in beide fasen van de behandeling worden gebruikt.
Bij de keuze van een aminosalicylaat gaat de voorkeur uit naar mesalazine. Sulfasalazine veroorzaakt meer bijwerkingen en bij olsalazine staat diarree op de voorgrond. De diverse preparaten zijn niet zonder meer uitwisselbaar vanwege verschillende afgiftepatronen.
Mesalazinezetpillen komen uitsluitend in aanmerking indien sprake is van alleen een proctitis.
Indicaties
Oraal:
- alle preparaten: lichte tot matige colitis ulcerosa, zowel in de acute fase als om recidieven te voorkomen.
- Pentasa: de ziekte van Crohn, zowel in de acute fase als om recidieven te voorkómen (in alle darmgedeelten).
- alle preparaten uitgezonderd Mezavant en Pentasa: de ziekte van Crohn, zowel in de acute fase als om recidieven te voorkómen, voor zover de ziekte zich beperkt tot het colon.
Rectaal:
- proctitis ulcerosa;
voor het klysma tevens: ernstige distale colitis ulcerosa.
Dosering
De verschillende preparaten zijn niet onderling uitwisselbaar, vanwege verschillen in afgifteprofiel.
Colitis ulcerosa:
Volwassenen:
oraal: Asacol: acute fase 2,4–4,8 g/dag in 3–4 doses, onderhoudsdosering 800–2400 mg/dag in 3 doses; mesalazine maagsapresistent: acute fase 2–4,5 g per dag in 3–4 doses; onderhoudsdosering max. 500 mg 3×/dag. Mezavant: acute fase 2,4–4,8 g 1×/dag heel doorslikken tijdens de maaltijd gedurende 8 weken; onderhoudsdosering 2,4 g 1×/dag. Pentasa tablet of granulaat met gereguleerde afgifte: acute fase maximaal 4 g /dag, ineens of in meerdere doses per dag; onderhoudsdosering individueel bv. 2 g/dag. Granulaat niet kauwen. Salofalk Granu-Stix: acute fase 1,5–3 g 1×/dag bij voorkeur ’s ochtends of 500–1000 mg 3×/dag; onderhoudsdosering 500 mg 3×/dag of 3 g 1×/dag bij voorkeur ’s ochtends. Granulaat niet kauwen. Salofalk maagsapresistent: acute fase 2–4,5 g /dag in 3–4× heel doorslikken na de maaltijd; onderhoudsdosering 500 mg 3×/dag.
Kinderen 6–18 jaar:
In het algemeen wordt aanbevolen om bij een lichaamsgewicht tot 40 kg de helft van een dosering voor volwassenen te geven, boven 40 kg de normale dosering voor volwassenen. Bijvoorbeeld voor de acute fase 30–50 mg/kg/dag in verschillende doses, max. 75 mg/kg/dag en 4 g/dag, en voor de onderhoudsdosering 15–30 mg/kg/dag in verschillende doses, maximaal 2 g/ dag.
Ziekte van Crohn:
Volwassenen:
oraal: Asacol: acute fase maximaal 4,8 g/dag in 3–4 doses, onderhoudsdosering maximaal 2,4 g/dag in 3 doses; Mesalazine maagsapresistent: acute fase max. 4,5 g per dag in 3–4 doses, onderhoudsdosering max. 3 g per dag in 3–4 doses. Pentasa tablet of granulaat met gereguleerde afgifte: acute fase 2–4 g /dag in meerdere doses. Granulaat niet kauwen. Salofalk maagsapresistent: acute fase maximaal 4,5 g/dag in 4 doses heel doorslikken na de maaltijd; onderhoudsdosering maximaal 2 g/dag in 3 doses.
Kinderen 6–18 jaar:
In het algemeen wordt aanbevolen om bij een lichaamsgewicht tot 40 kg de helft van een dosering voor volwassenen te geven, boven 40 kg de normale dosering voor volwassenen. Bijvoorbeeld voor de acute fase 30–50 mg/kg/dag in verschillende doses, max. 75 mg/kg/dag en 4 g/dag, en voor de onderhoudsdosering 15–30 mg/kg/dag in verschillende doses, maximaal 2 g/ dag.
Proctitis ulcerosa:
rectaal: Pentasa klysma: 1 g/100 ml voor de nacht gedurende 2–4 weken. Salofalk klysma: acute fase 2 g /30 g 2×/dag; onderhoudsdosering 2 g/30 g voor de nacht. Pentasa zetpil: 1 g 1–2×/dag. Mesalazine en Salofalk zetpil: acute fase 500 mg 3×/dag of 1 g 1×/dag voor het slapengaan; onderhoudsdosering 250 mg 3×/dag.
Distale colitis ulcerosa:
Volwassenen en kinderen:
rectaal: Pentasa klysma: 1 g/100 ml voor de nacht gedurende 2–4 weken. Salofalk schuim: vanaf 12 jaar, 2 toedieningen voor de nacht, eventueel de tweede toediening later in de nacht of vroeg in de ochtend. Salofalk klysma: acute fase 2 g/30 g 2×/dag of 4 g/60 g voor de nacht; onderhoudsdosering 2 g/30 g of 2 g/60 g voor de nacht of 4 g/60 g om de dag of om de twee dagen.
Bij het optreden van bijwerkingen kan het helpen de tabletten of sachets op een ander tijdstip van de dag of gespreid over de dag in te nemen.
Bijwerkingen
Zeer vaak (> 10%): Hoofdpijn.
Vaak (1-10%): dyspepsie, buikpijn, misselijkheid, braken, colitis, diarree. Vermoeidheid, slapeloosheid, asthenie. Draaierigheid, perifere neuropathie. Overgevoeligheidsreacties zoals buikrampen, koorts, hevige hoofdpijn, jeuk, huiduitslag. Hypertensie. Artralgie, rugpijn.
Soms (0,1-1%): Anemie. Duizeligheid, hypotensie, slaperigheid. Trillingen. Tinnitus, oorpijn. Keelpijn, Tachycardie. Rectale poliep, na rectale toediening lokale irritatie, aandrang, flatulentie. Acne, alopecia, urticaria. Gezichtsoedeem. Spierpijn. Trombocytopenie.
Zelden (0,01-0,1%): stemmingsveranderingen, myocarditis, pericarditis, verhoogde waarden amylase, pancreatitis, (reversibel) nierfalen. Bloedbeeldafwijkingen: eosinofilie, leukopenie (inclusief granulocytopenie en agranulocytose), neutropenie, pancytopenie, aplastische anemie. Allergische en fibrotische longreacties waaronder dyspneu, hoesten, allergische alveolitis, eosinofiele pneumonie, interstitiële longaandoening, pulmonale infiltratie, pneumonitis, pleuropericarditis. Nefropathie (acute interstitiële nefritis, nefrotisch syndroom, nierinsufficiëntie), urineontkleuring. Alopecia.
Zeer zelden (≤0,01%): Bronchospasmen. Perifere neuropathie. Stijging van leverenzymwaarden en bilirubine, hepatotoxiciteit (inclusief (cholestatische) hepatitis, cirrose en leverfalen), cholelithiasis. Angio-oedeem. Overgevoeligheidsreacties zoals allergisch exantheem, lupus erythematodes, pancolitis. Reversibele oligospermie. Methemoglobinemie.
Verder is gemeld: anafylactische shock, Stevens-Johnsonsyndroom, geneesmiddelenuitslag met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS).
Interacties
Preparaten die de pH in de darm verlagen, zoals lactulose, kunnen het vrijkomen van mesalazine verminderen. Op theoretische gronden kunnen de volgende interacties worden verwacht wegens de salicylaatcomponent: de werking van vitamine K-antagonisten en het hypoglykemisch effect van de sulfonylureumderivaten zouden kunnen worden versterkt; methotrexaat zou eerder toxisch kunnen zijn; de werking van furosemide en spironolacton en de tuberculostatische werking van rifampicine zou kunnen worden verminderd; de kans op maagklachten door glucocorticosteroïden kan toenemen. Gelijktijdige behandeling met andere nefrotoxische middelen zoals NSAID’s en azathioprine verhogen de kans op renale bijwerkingen; verhoog dan de frequentie van de nierfunctiecontrole. Bij gelijktijdige behandeling met azathioprine, 6-mercaptopurine of tioguanine is er meer kans op myelosuppressieve effecten; regelmatige controle leukocyten en aanpassen doseringschema thiopurinen is aanbevolen.
Zwangerschap
Mesalazine passeert de placenta.
Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid.
Farmacologisch effect: Op theoretische gronden kan de salicylaatcomponent de duur van de zwangerschap en van de partus doen toenemen. Bovendien is het risico van complicaties en een verhoogde bloedingsneiging bij de neonaat groter en is er een risico van vroegtijdige sluiting van de ductus Botalli. Na langdurig gebruik van hoge doses is nierinsufficiëntie bij de neonaat gemeld. Er zijn bloedbeeldafwijkingen (leukopenie, trombocytopenie, anemie) gezien bij pasgeborenen.
Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken. Wees terughoudend met hoge doseringen.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja, in geringe mate.
Farmacologisch effect: Sporadisch is acute diarree gemeld door overgevoeligheid bij de zuigeling.
Advies: Weeg het risico van het gebruik van dit geneesmiddel in combinatie met het geven van borstvoeding. Als diarree bij het kind optreedt, de borstvoeding of het gebruik van het geneesmiddel staken.
Contra-indicaties
Overgevoeligheid voor salicylaten. Ernstige lever- of nierfunctiestoornis.
Waarschuwingen
Voorafgaand aan de behandeling nierfunctie, bloedbeeld en leverfunctie-parameters bepalen en regelmatig tijdens de behandeling (2 weken na begin behandeling, vervolgens elke maand gedurende 2–3 maanden, en daarna elke 3 maanden). Gebruik bij een verminderde nierfunctie wordt niet aanbevolen, wees voorzichtig bij proteïnurie en verhoogde bloedureumspiegel. Bij optreden van nierfunctiestoornissen of bloeddyscrasie de behandeling onmiddellijk staken. Bij het optreden van ernstige bloedafwijkingen zoals bloedingen, blauwe plekken, purpura, anemie of pijnlijke keel, de behandeling direct staken. Wees voorzichtig bij leverinsufficiëntie, bij laesies van maag en duodenum, bij astma, (vanwege evt. reactie op salicylaten en metabisulfiet met een astma-aanval of collaps), bij overgevoeligheid voor sulfasalazine in de voorgeschiedenis en bij aandoeningen die kunnen leiden tot myo- of pericarditis. Bij optreden van een acuut intolerantiesyndroom (lijkt op een opleving van de ziekte met kramp, acute buikpijn, bloederige diarree, soms koorts, hoofdpijn en huiduitslag) de behandeling direct staken. Bij homozygote patiënten met fenylketonurie dient de hoeveelheid aspartaam/fenylalanine in de ’granu-stix’ te worden doorberekend in het dieet. Er zijn weinig gegevens over een effect bij kinderen van 6 tot 18 jaar. Vanwege onvoldoende gegevens over werkzaamheid en veiligheid wordt gebruik van klysma’s en zetpillen en de tablet met gereguleerde afgifte 1200 mg bij kinderen < 18 jaar afgeraden en het schuim bij kinderen < 12 jaar. Asacol tabletomhullingen kunnen in de stoelgang voorkomen.
Overdosering
Symptomen
theoretisch kunnen symptomen van een salicylaatvergiftiging optreden, zoals gastro-intestinale effecten, acidose of alkalose, hyperventilatie, longoedeem, dehydratie, hypo-/hyperglykemie, hypothermie en stoornissen van het centrale zenuwstelsel.
Eigenschappen
Het werkingsmechanisme van mesalazine is niet volledig bekend; waarschijnlijk berust het op een direct lokaal ontstekingsremmend effect op de mucosa van de darm. Mogelijk werkt mesalazine ontstekingsremmend door de prostaglandineproductie in de darmen te remmen. Let op het verschil in afgifteprofiel tussen de orale preparaten met gereguleerde afgifte; dit is van belang voor de verschillende indicaties. In de maag vallen Pentasa tabletten uiteen in microgranules, waarna mesalazine, afhankelijk van de pH, geleidelijk wordt afgegeven.
Kinetische gegevens
| Resorptie | oraal: uit maagsapresistente tablet circa 20% (5–35%). Uit het gereguleerde afgifte-preparaat circa 30% in de dunne darm en circa 25% in het colon. Rectaal: variabel, circa 10% uit zetpillen en 15–20% uit klysma’s |
| V d | ca. 0,2 l/kg. |
| Metabolisering | in darmwand en lever tot vnl. het waarschijnlijk inactieve geacetyleerde mesalazine. |
| Eliminatie | met de urine via tubulaire secretie voornamelijk als acetyl-mesalazine; niet geresorbeerd mesalazine met de feces hetzij onveranderd, hetzij geacetyleerd. |
| T 1/2el | circa 40 minuten (mesalazine) en circa 70 minuten (acetyl-mesalazine), granulaat Granu-Stix: circa 4,4 uur. |
Geneesmiddelgroep
mesalazine hoort bij de groep aminosalicylaten.