fosinopril
Samenstelling
Fosinopril Tabletten (Na-zout) Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 10 mg, 20 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). |
| OTC | Over the counter, dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. Aan de vergoeding van bepaalde zelfzorgmedicatie zijn nadere voorwaarden verbonden. Deze zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. Deze voorwaarden kunnen betrekking hebben op de indicaties, de duur van de behandeling en het voorschrijven volgens een richtlijn/protocol. |
| MNT | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Bij hypertensie verlagen diuretica, β-blokkers, calciumantagonisten (dihydropyridinen), angiotensine I converterend enzym (ACE)-remmers en angiotensinereceptorblokkers (ARB’s) de bloeddruk effectief en verminderen het tienjaarsrisico op cardiovasculaire mortaliteit en morbiditeit. Comorbiditeit en specifieke patiëntenkenmerken bepalen welke groepen en welke middelen als eerste in aanmerking komen. De voorkeur gaat uit naar middelen met een 24-uurs werkzaamheid. Als één middel onvoldoende effectief is, is het toevoegen van een middel uit een andere groep effectiever dan het verhogen van de dosis; tevens beperkt het de bijwerkingen als gevolg van een dosisverhoging. De vaste combinatie in de juiste dosisverhouding heeft om reden van therapietrouw de voorkeur.
Indicaties
- Essentiële hypertensie.
- Hartfalen (in combinatie met een diureticum).
Dosering
Hypertensie:
Volwassenen:
Begindosering 10 mg 1×/dag, zo nodig na 4 weken dosis verhogen, gebruikelijk is 20 mg 1×/dag, max. 40 mg 1×/dag; bij een dosering hoger dan 40 mg per dag wordt geen extra bloeddrukverlagend effect gezien.
Bij comedicatie met een diureticum (of bij een verminderd circulerend volume) het diureticum indien mogelijk 2–3 dagen voor het begin van de fosinopril–therapie staken; indien noodzakelijk kan het diureticum later weer worden toegevoegd. Indien het diureticum niet tijdelijk gestopt kan worden, fosinopril instellen onder nauwkeurige medische observatie gedurende enkele uren totdat de bloeddruk stabiel is: beginnen met 5–10 mg 1×/dag.
Hartfalen:
Volwassenen:
Begindosering 10 mg 1×/dag, onder nauwkeurige observatie; afhankelijk van het klinisch effect, zo nodig de dosis per week verhogen tot 40 mg 1×/dag.
Bij ernstige lever–of nierinsufficiëntie of bij meer kans hypotensie (zoals ernstig hartfalen NYHA-klasse IV) is voorzichtigheid geboden en dient een startdosis van 5 mg 1×/dag te worden overwogen.
Bijwerkingen
Vaak (1–10%): hoofdpijn, duizeligheid, paresthesie. Visusstoornissen. Hartritmestoornis, hartkloppingen, angina pectoris, sinusaandoeningen. Hoesten, infecties van de bovenste luchtwegen. Misselijkheid, braken, buikpijn, dyspepsie, diarree, smaakstoornis. Mictiestoornis. Seksuele disfunctie. Huiduitslag. (Orthostatische) hypotensie. Moeheid. Pijn op de borst, pijn in spieren en botten. Oedeem, asthenie. Stemmingswisselingen, slaapstoornis. Hyperkaliëmie.
Soms (0,1–1%): shock. Jeuk, angio-oedeem. Jicht, spierzwakte. Depressie, gedragsstoornissen. CVA, tremor. Hart-en ademstilstand, plotse dood, syncope, geleidingsstoornissen, hypertensie, perifeer oedeem. Pleurapijn. Droge mond, obstipatie, flatulentie, verminderde eetlust. Overmatig zweten. Gewichtstoename. Koorts. Erectiestoornis.
Zelden (0,01–0,1%): stijging van alkalische fosfatase, bilirubine en transaminasen. Hematocrietverlaging, hemoglobineverlaging.
Zeer zelden (< 0,01%): leukopenie, neutropenie, eosinofilie.
Verder zijn gemeld: lymfadenopathie. Pneumonie, laryngitis, sinusitis, tracheobronchitis. Verminderde eetlust. Verwardheid, geheugenstoornis, evenwichtsstoornis. Tinnitus, oorpijn. Myocardinfarct, tachycardie, hypertensieve crisis, perifere vaatziekten, bloedingen, blozen. Dyspneu, bronchospasmen, pulmonale congestie, dysfonie, neusbloeding. Pancreatitis, gezwollen tong, dysfagie. Hepatitis. Ecchymose, dermatitis, urticaria. Artritis. Nierfalen. Prostaataandoening. Pijn.
In zeldzame gevallen zijn ACE-remmers in verband gebracht met een syndroom dat begint met cholestatische icterus en overgaat in fulminante hepatische necrose en (soms) overlijden. Verder is bij sommige ACE–remmers intestinaal angio–oedeem gemeld. Bij kinderen komt hoofdpijn vaker voor.
Interacties
Gelijktijdige behandeling met een ACE–remmer en een ARB vermeerdert de kans op hypotensie, syncope, hyperkaliëmie en achteruitgang van de nierfunctie; een dubbele blokkade alleen toepassen bij afzonderlijk gedefinieerde patiënten (zonder diabetische nefropathie) onder supervisie van een gespecialiseerd arts bij wie de nierfunctie, bloeddruk en het elektrolytengehalte regelmatig worden gecontroleerd. Bij diabetespatiënten of een verminderde nierfunctie (GFR < 60 ml/min/1,73 m²) is het gebruik van fosinopril in combinatie met aliskiren gecontra–indiceerd. Bij andere patiënten wordt de combinatie ontraden; indien de combinatie toch toegepast dient te worden, is periodieke bepaling van de nierfunctie, bloeddruk en serumelektrolyten aanbevolen.
Kaliumzouten, kaliumsparende diuretica, heparine en andere plasmakalium-verhogende geneesmiddelen (bv. cotrimoxazol, tacrolimus, ciclosporine) versterken het effect op het serumkaliumgehalte en kunnen tot hyperkaliëmie leiden.
NSAID’s (incl. COX-2-remmers en acetylsalicylzuur > 3 g/dag) kunnen het diuretisch, natriuretisch en antihypertensief effect verminderen en de nierfunctie (verder) verslechteren met een verhoging van de serumkaliumconcentratie.
Bij toevoeging aan (voorafgaande) therapie met een diureticum kan een versterkte hypotensieve reactie optreden.
ACE-remmers kunnen de uitscheiding van lithium verminderen; indien de combinatie onvermijdbaar is, de lithiumspiegel extra controleren.
Combinatie van een ACE-remmer met bepaalde anesthetica, TCA’s, antipsychotica of alcohol kan een verdere verlaging van de bloeddruk veroorzaken.
Combinatie van ACE-remmers met insuline en/of orale bloedglucoseverlagende middelen kan leiden tot een toegenomen bloedglucoseverlaging met risico van hypoglykemie, vooral gedurende de eerste weken en bij gestoorde nierfunctie.
Antacida innemen met een tijdsinterval van minimaal 2 uur vanwege een mogelijk verminderde fosinopril–absorptie.
Er is meer kans op hematologische reacties bij combinatie met geneesmiddelen die een negatieve invloed hebben op het bloedbeeld (bv. allopurinol, immunosuppressiva waaronder corticosteroïden, cytostatica).
Er is meer kans op een nitritoïde reactie, als gevolg van intraveneuze toediening van aurothiomalaat bij gelijktijdige inname van ACE-remmers. Nitritoïde reacties, welke vrij ernstig kunnen zijn, worden gekenmerkt door roodheid in het gezicht, misselijkheid, duizeligheid en hypotensie.
Bij combinatie met een DPP4-remmer (sitagliptine, vildagliptine) of een mTOR-remmer (everolimus, (tem)sirolimus) en een ACE-remmer is er meer kans op angio-oedeem.
De digoxinebepaling via absorptie aan actieve kool kan verstoord zijn.
Zwangerschap
Fosinopril passeert de placenta.
Teratogenese: Gebruik van ACE-remmers tijdens het 2e en 3e trimester is schadelijk, zich uitend in neonatale longhypoplasie, intra-uteriene groeivertraging, persisterende ductus arteriosus en schedelhypoplasie.
Farmacologisch effect: Gebruik van ACE-remmers tijdens het 2e en 3e trimester kan leiden tot foetale en/of neonatale toxiciteit zoals gestoorde nierfunctie, nierfalen, oligohydramnion, hypotensie en hyperkaliëmie.
Advies: Gebruik tijdens het 1e trimester wordt niet aanbevolen; gebruik tijdens het 2e en 3e trimester is gecontra-indiceerd.
Overige: Bij kinderwens en zwangerschap instellen op een alternatieve therapie; aangeraden wordt de patiënte bij het begin van de behandeling al hierop te wijzen. Als blootstelling vanaf het 2e trimester heeft plaatsgevonden, een echoscopie verrichten van de nieren en schedel van de foetus. Pasgeborenen nauwkeurig controleren op hypotensie.
Lactatie
Overgang in moedermelk: Ja.
Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel of het geven van borstvoeding ontraden, met name bij prematuren en pasgeborenen.
Contra-indicaties
- angio-oedeem in de voorgeschiedenis (al dan niet in verband met een ACE-remmer);
- overgevoeligheid voor ACE-remmers.
Zie voor meer contra-indicaties de rubrieken Zwangerschap en Interacties.
Waarschuwingen
Vanwege de kans op een ernstige hypotensieve reactie is klinische instelling op ACE-remmers aangewezen bij ernstig hartfalen, ernstige volume- en/of zoutdepletie, ernstige (renine-afhankelijke) hypertensie, dialyse en indien een aanzienlijke bloeddrukdaling riskant is zoals bij ischemische hartziekten en cerebrovasculaire aandoeningen. Volume- en zoutdepletie corrigeren alvorens de behandeling te beginnen.
Om de kans op een ernstige hypotensieve reactie te minimaliseren een bestaande diuretische therapie bij voorkeur 2–3 dagen vóór instelling op een ACE-remmer staken.
Hypotensie die tijdens anesthesie/operatie optreedt als gevolg van geblokkeerde angiotensine II-vorming kan worden gecorrigeerd door volumevergroting.
De kans op hyperkaliëmie is groter bij een leeftijd > 75 jaar, hypoaldosteronisme, diabetes mellitus, een gestoorde nierfunctie of plotseling achteruitgaande nierfunctie, dehydratie, metabole acidose, ernstig hartfalen, cel-afbraak (ischemie, trauma, rabdomyolyse) of gebruik van medicatie die de kaliumspiegel verhoogt. In deze gevallen de kaliumspiegel regelmatig controleren.
Bij gestoorde nierfunctie deze controleren. Bij een reeds bestaande gestoorde nierfunctie kan proteïnurie optreden; bij klinisch relevante proteïnurie (> 1 g/dag) fosinopril alleen gebruiken na een zeer kritische analyse. Met name bij ernstig hartfalen, renovasculaire hypertensie, gestoorde nierfunctie en in het bijzonder bij bilaterale stenose van de arteriae renales of bij unilaterale stenose bij slechts één functionerende nier, zoals na een niertransplantatie, rekening houden met (acute) achteruitgang van de nierfunctie en dient instelling op ACE-remmers klinisch te geschieden.
Vooral bij verminderde nierfunctie en in het bijzonder indien deze gepaard gaat met collageenziekten (zoals systemische lupus erythematodes of scleroderma) of behandeling met immunosuppressiva of allopurinol is er meer kans op neutropenie met risico van ernstige infecties, met name bij pre-existente nierinsufficiëntie. Sommige van deze patiënten ontwikkelen ernstige infecties die niet op intensieve antibiotische behandeling reageerden. Controleer hierom het aantal witte bloedcellen en instrueer de patiënt zich te melden bij elk teken van infectie.
Voorzichtig toepassen bij aorta–of mitralisklepstenose en hypertrofische cardiomyopathie.
Bij optreden van angio-oedeem de toediening onmiddellijk staken, indien de tong, glottis en/of larynx betrokken zijn, is er kans op luchtwegobstructie; overweeg zo snel mogelijk adrenaline (epinefrine) 0,3–0,5 mg i.m toe te dienen en/of neem maatregelen om de luchtweg vrij te houden. Ook bij alleen een zwelling van de tong (zonder ademnood) de patiënt langdurig observeren (minstens 12–24 uur) omdat de behandeling met antihistaminica en corticosteroïden niet altijd afdoende is.
Bij abdominale pijn rekening houden met een mogelijk intestinaal angio–oedeem.
Bij desensibilisatie met dierlijke gifstoffen zijn anafylactische reacties beschreven; wees voorzichtig met ACE-remmers. Bij dialyse met ’high flux’-membranen en bij LDL-aferese via dextransulfaatabsorptie gelijktijdig gebruik van ACE-remmers vermijden vanwege een risico van ernstige anafylactoïde reacties, of dialyseren met een andere membraan.
Bij ontwikkeling van icterus of stijging van leverenzymwaarden de behandeling staken.
Er is onvoldoende ervaring voor toepassing bij kinderen en adolescenten ≤ 50 kg.
ACE-remmers en ARB’s zijn minder effectief tegen hypertensie bij negroïde dan bij niet-negroïde mensen.
Overdosering
Symptomen
hypotensie, circulatoire shock, tachycardie, bradycardie, palpitaties, duizeligheid, angst, hoesten, hyperventilatie, nierfalen, verstoring van de elektrolytenbalans.
Zie voor meer symptomen en behandeling het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.
Eigenschappen
De metaboliet fosinoprilaat remt het ’angiotensine converting enzyme’, dat angiotensine I omzet in angiotensine II. De plasmarenine-activiteit neemt toe en de aldosteronsecretie neemt af. Vermindert tevens de inactivering van vaatverwijdend bradykinine. Door perifere vaatverwijding neemt de voor– en nabelasting van het hart af en daalt de bloeddruk. Antihypertensieve werking: na 1 uur, max. na 3–6 uur. Werkingsduur: 24 uur.
Kinetische gegevens
| Resorptie | circa 36%, ca. 20% minder met voedsel. Wordt na resorptie snel en volledig gehydrolyseerd in lever en maag-darmmucosa tot actief fosinoprilaat. |
| Overig | Fosinoprilaat: |
| T max | ca. 3 uur. |
| Eiwitbinding | > 95%. |
| Metabolisering | Fosinoprilaat wordt voor een deel omgezet in een inactief glucuronide en voor een klein deel in een actieve hydroxymetaboliet. |
| Eliminatie | als fosinoprilaat en andere metabolieten met de urine (ca. 16%) en met de feces (ca. 78%). Fosinoprilaat wordt slechts voor een klein deel door hemodialyse uit het lichaam verwijderd. |
| T 1/2 | ca. 11½ uur bij hypertensie, ca. 14 uur bij hartfalen. |
Geneesmiddelgroep
fosinopril hoort bij de groep ACE-remmers.