lisinopril/hydrochloorthiazide

• Essentiële hypertensie, die onvoldoende heeft gereageerd op behandeling met lisinopril of een diureticum als monotherapie.

Gelijktijdige behandeling met een ACE–remmer en een angiotensinereceptorblokker geeft meer kans op hypotensie, syncope, hyperkaliëmie en achteruitgang van de nierfunctie; een dubbele blokkade alleen toepassen onder supervisie van een gespecialiseerd arts bij afzonderlijk gedefinieerde patiënten (zonder diabetische nefropathie) bij wie de nierfunctie, bloeddruk en het elektrolytengehalte regelmatig worden gecontroleerd. Bij diabetespatiënten of een verminderde nierfunctie (GFR < 60 ml/min/1,73 m²) is het gebruik van lisinopril in combinatie met aliskiren gecontra–indiceerd. Bij andere patiënten wordt de combinatie ontraden; indien de combinatie toch toegepast dient te worden, is periodieke bepaling van de nierfunctie, bloeddruk en serumelektrolyten aanbevolen.

Het door het diureticum veroorzaakte kaliumverlies wordt gewoonlijk door het kaliumsparend effect van de ACE-remmer tegengegaan; wees voorzichtig bij toediening van kaliumzouten, kaliumsparende diuretica, heparine en andere plasmakalium-verhogende geneesmiddelen (bv. cotrimoxazol, tacrolimus, ciclosporine) vanwege de kans op hyperkaliëmie, met name bij gestoorde nierfunctie of diabetes.

Corticosteroïden, ACTH, parenteraal amfotericine B, grote hoeveelheden zoethout (drop), laxantia (langdurig gebruik) en andere kaliuretische of plasmakaliumverlagende stoffen vermeerderen de kans op hypokaliëmie. Hypokaliëmie (intra- en extracellulair) zorgt voor het eerder bereiken van de toxische grens van digoxine en van geneesmiddelen die het QT-interval verlengen (o.a. sotalol) of ’torsade de pointes’ induceren en kan bij gebruik van ketanserine leiden tot ventriculaire hartritmestoornissen, verder kan de gevoeligheid voor niet-depolariserende spierrelaxantia toenemen.

Comedicatie met NSAID’s (incl. COX-2-remmers en acetylsalicylzuur > 3 g/dag) doet het antihypertensief effect verminderen, de nierfunctie verslechteren (vaak reversibel) en het serumkaliumgehalte toenemen.

Bij gelijktijdig gebruik met vasopressieve sympathicomimetica kan het antihypertensief effect van lisinopril verminderen.

De renale lithiumklaring neemt af door toegenomen terugresorptie in de tubulus indien de combinatie noodzakelijk is; de lithiumspiegel zorgvuldig controleren.

Thiazide-diuretica kunnen de hyperglykemische werking van diazoxide versterken.

De werking van insuline en orale bloedglucoseverlagende middelen kan enerzijds door het diureticum worden geantagoneerd, terwijl anderzijds door de ACE-remmer het bloedglucoseverlagend effect kan toenemen; de glucoseregulatie gedurende de eerste maand van gecombineerd gebruik vaker controleren. Voorzichtig zijn bij combinatie van hydrochloorthiazide met metformine vanwege de kans op lactaatacidose.

Colestyramine vermindert de resorptie van hydrochloorthiazide; lisinopril/hydrochloorthiazide niet gelijktijdig, maar één uur vóór of vier-zes uur ná colestyramine innemen.

Bij combinatie met calciumzouten, vitamine D en plasmacalciumverhogende middelen is een stijging van de serumcalciumconcentratie te verwachten, waardoor een strikte controle van het serumcalcium vereist is.

In combinatie met cytostatica, immunosuppressiva (waaronder corticosteroïden) of allopurinol is er meer kans op neutropenie met risico van ernstige infecties, met name bij pre-existente nierinsufficiëntie. Sommige van deze patiënten ontwikkelen ernstige infecties die niet op intensieve antibiotische behandeling reageerden. Controleer hierom het aantal witte bloedcellen en instrueer de patiënt zich te melden bij elk teken van infectie.

Er is meer kans op een nitritoïde reactie als gevolg van intraveneuze toediening van aurothiomalaat bij gelijktijdige inname van ACE-remmers. Nitritoïde reacties, welke vrij ernstig kunnen zijn, worden gekenmerkt door roodheid in het gezicht, misselijkheid, duizeligheid en hypotensie.

Er is meer kans op angio-oedeem bij combinatie met weefselplasminogeenactivatoren (tPA’s) of met een mTOR-remmer (everolimus, (tem)sirolimus).

Bij combinatie met amantadine neemt de kans op bijwerkingen toe.

• erfelijk/idiopathisch angio-oedeem of voorgeschiedenis van angio-oedeem bij eerdere behandeling met een ACE-remmer;
• ernstige nierfunctiestoornissen (creatinineklaring < 30 ml/min);
• anurie;
• ernstig gestoorde leverfunctie;
• overgevoeligheid voor thiazide-diuretica, sulfonamiden of ACE–remmers.

Zie voor meer contra-indicaties de rubrieken Zwangerschap en Interacties.

Het is niet aan te raden van een monotherapie met een thiazide-diureticum direct over te gaan op de combinatie met een ACE-remmer; vanwege het risico van hypotensie dient het diureticum 2–3 dagen te worden gestopt, voordat met de (combinatie met een) ACE-remmer wordt begonnen.

Symptomatische hypotensie kan soms na een eerste dosis optreden; hierop is meer kans bij volumedepletie en bij ernstige vormen van hartfalen; therapie klinisch instellen. Dergelijke hypotensie kan leiden tot verslechtering van de nierfunctie of acuut nierfalen (vaak reversibel). Een voorbijgaande bloeddrukdaling is geen contra-indicatie voor verdere doses, wanneer het bloedvolume en bloeddruk effectief zijn hersteld kan behandeling met een lagere dosis, of één van beide middelen, worden voortgezet. Bijzondere aandacht is noodzakelijk bij ischemische hartziekte of cerebrovasculaire aandoening, omdat een buitensporige bloeddrukdaling een myocardinfarct of CVA kan uitlokken. Wees voorzichtig bij aorta-/mitralisklepstenose en bij hypertrofische cardiomyopathie.

Bij gelijktijdig voorkomen van hartfalen, bij renovasculaire hypertensie en bij nierinsufficiëntie (creatinineklaring 30–80 ml/min) kan dit preparaat niet als begintherapie worden toegepast.

Hypotensie die tijdens operatie met anesthesie optreedt als gevolg van geblokkeerde angiotensine II-vorming kan worden gecorrigeerd door volumevergroting.

Controleer bij alle patiënten die diuretische therapie krijgen periodiek de elektrolyten, dit in verband met mogelijk verstoorde vocht- en elektrolytenbalans (hypokaliëmie, hyponatriëmie, hypochloremische alkalose, hypomagnesiëmie). Er is meer kans op hyperkaliëmie bij hartfalen, nierinsufficiëntie, hypoaldosteronisme of diabetes mellitus. Bij overmatig braken, diarree, parenterale toediening van vloeistoffen en een streng zoutarm dieet, is er meer kans op hypokaliëmie. Wees ook voorzichtig bij leverfunctiestoornissen omdat verschuivingen in vloeistof- en elektrolytenevenwicht coma hepaticum kunnen veroorzaken.

Bij verhoging van het bloedureum- of serumcreatininegehalte de dosering verlagen of de toediening staken, vooral bij patiënten met een reeds bestaande nierinsufficiëntie, bilaterale nierarteriestenose of stenose van de arterie naar één enkele functionele nier.

Bij maligne aandoeningen of hyperparathyreoïdie kan hydrochloorthiazide hypercalciëmie veroorzaken.

Staak het gebruik indien angio-oedeem optreedt. Indien de zwelling de tong, glottis of larynx betreft is er kans op luchtwegobstructie; overweeg tevens zo snel mogelijk 0,3–0,5 mg adrenaline (epinefrine) i.m. toe te dienen. Ook bij alleen een zwelling van de tong (zonder ademnood), de patiënt langdurig observeren (12–24 uur) omdat de behandeling met antihistaminica en corticosteroïden niet altijd afdoende is. Wees tijdens desensibilisatiebehandeling met dierlijke gifstoffen voorzichtig omdat anafylactische reacties zijn beschreven. Bij dialyse met ’high flux’-membranen en bij LDL-aferese via dextransulfaatabsorptie gelijktijdig gebruik van ACE-remmers vermijden vanwege kans op ernstige anafylactoïde reacties.

Bij ontwikkeling van icterus of significante stijging van leverenzymwaarden de behandeling staken.

Bij nierinsufficiëntie, vooral als die gepaard gaat met vasculaire collageenziekte, is periodieke bepaling van het aantal witte bloedcellen aanbevolen. De toediening van het preparaat staken als neutropenie wordt waargenomen of vermoed.

Stijging van cholesterol- en triglyceridenspiegels kan voorkomen; controleer bij diabetes mellitus extra op veranderingen in de bloedglucosewaarden en bij hyperlipidemie op stijging van serumlipiden.

Werking en veiligheid bij kinderen ≤ 18 jaar en na een niertransplantatie is niet vastgesteld.

Zie voor symptomen en behandeling op Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Combinatie van een ’angiotensine converting enzym’-(ACE)-remmer en een thiazide-diureticum. Werking: binnen 2–4 weken. Werkingsduur: ca. 24 uur.

Informatie over farmacotherapeutische eigenschappen:

• lisinopril#eigenschappen
• hydrochloorthiazide#eigenschappen