abacavir
Abacavir, sold under the brand name Ziagen, is a medication used to prevent and treat HIV/AIDS.
Samenstelling
Abacavir Tabletten Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet, omhuld
- Sterkte
- 300 mg
Ziagen (als sulfaat) ViiV Healthcare bv.
- Toedieningsvorm
- Drank
- Sterkte
- 20 mg/ml
- Verpakkingsvorm
- flacon 240 ml
Conserveermiddelen: methyl- en propylparahydroxybenzoaat en propyleenglycol. Bevat tevens: sorbitol 340 mg/ml.
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 300 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). |
| OTC | Over the counter, dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. Aan de vergoeding van bepaalde zelfzorgmedicatie zijn nadere voorwaarden verbonden. Deze zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. Deze voorwaarden kunnen betrekking hebben op de indicaties, de duur van de behandeling en het voorschrijven volgens een richtlijn/protocol. |
| MNT | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
De keuze van de verschillende preparaten is afhankelijk van diverse aspecten (zie de richtlijn HIV). Bij de behandeling van een HIV-infectie bij therapie-naïeve patiënten wordt de voorkeur gegeven aan een tripeltherapie bestaande uit twee nucleoside reverse transcriptaseremmers (NRTI, bv. abacavir) en een derde middel uit één van de volgende groepen: een integraseremmer (INSTI), non-nucleoside reverse-transcriptaseremmer (NNRTI) of een gebooste proteaseremmer.
Aan de vergoeding van abacavir zijn voorwaarden verbonden, zie Regeling zorgverzekering, bijlage 2.
Indicaties
Behandeling van een HIV-infectie in combinatie met andere anti-retrovirale middelen.
Dosering
De tablet bevat een breukgleuf, zodat kan worden gedoseerd per 150 mg. Er zijn géén verschillen in de blootstelling tussen de tablet en de drank. Bij kinderen met een lichaamsgewicht < 25 kg is er desalniettemin een verschillend doseervoorschrift voor de drank en de tabletten.
HIV-infectie:
Volwassenen, adolescenten en kinderen met een lichaamsgewicht ≥ 25 kg:
300 mg 2×/dag óf 600 mg 1×/dag. Indien noodzakelijk kan eventueel gebruik worden gemaakt van de drank (300 mg = 15 ml drank).
Kinderen met een lichaamsgewicht < 25 kg en ≥ 14 kg:
Tabletten: bij een lichaamsgewicht ≥ 20 tot < 25 kg: 150 mg in de ochtend en 300 mg in de avond, of als 450 mg 1×/dag. Bij een lichaamsgewicht 14 tot 20 kg: 150 mg 2×/dag of 300 mg 1×/dag.
Drank: Kinderen vanaf 1 jaar oud en met een lichaamsgewicht < 25 kg: 8 mg/kg 2×/dag of 16 mg/kg 1×/dag, max. 600 mg (= 30 ml)/dag.
Drank: Kinderen vanaf 3 maanden tot 1 jaar oud: 8 mg/kg 2×/dag. Als tweemaal per dag niet haalbaar is, overweeg dan eenmaal per dag; er zijn relatief weinig gegevens van een dergelijk regime bij deze patiëntengroep.
De klinische ervaring bij kinderen < 3 maanden is beperkt en onvoldoende om specifieke doseringsaanbevelingen te doen; bij toepassing is een strenge controle op de veiligheid noodzakelijk. De, relatief weinig, gegevens laten zien dat een dosis drank van 2 mg/kg bij neonaten < 30 dagen een gelijke of hogere blootstelling oplevert, dan de dosis 8 mg/kg drank toegediend aan oudere kinderen.
Bij nierfunctiestoornissen: is geen dosisaanpassing nodig. Bij een terminale nierinsufficiëntie wordt het gebruik echter afgeraden.
Bij leverfunctiestoornissen: bij een lichte leverinsufficiëntie (Child-Pugh-score 5–6): er is geen dosisaanbeveling beschikbaar, bij toepassing is nauwkeurige controle vereist en waar mogelijk met het meten van de abacavirplasmaconcentratie (kan substantieel toenemen); bij matige of ernstige leverinsufficiëntie (Child-Pugh-score ≥7): gebruik wordt niet aanbevolen.
Bij overstappen van een dosering tweemaal per dag naar eenmaal per dag moet ca. 12 uur zitten; vervolgens de aanbevolen dagelijkse dosis op dat tijdstip innemen. Bij het teruggaan naar tweemaal daags, de eerste dosis van de tweemaaldaagse dosering ca. 24 uur na de laatste eenmaaldaagse dosis innemen.
De hele of halve tablet, bij voorkeur zonder kauwen innemen. In uitzonderingsgevallen kan de tablet ook worden fijngemaakt en met een kleine hoeveelheid halfvast voedsel of vloeistof worden vermengd; in dat geval het gehele mengsel onmiddellijk na klaarmaken innemen.
Bijwerkingen
Toon bijwerkingen per frequentie Toon bijwerkingen per tractus.
Zeer vaak
Voedings- en stofwisselingsstoornissen
- Acne
- Doorbraakbloeding of 'spotting'
Vaak
Voedings- en stofwisselingsstoornissen
- Verminderd libido
- Hoofdpijn, migraine
- Misselijkheid
- Menorragie, pijnlijke borsten, onderbuikpijn
- Gewichtstoename
Psychische-stoornissen
- Depressieve stemming, stemmingswisselingen
Soms
Voortplantingsstelsel en borstaandoeningen
- Hypomenorroe, gezwollen borsten, galactorroe, premenstrueel syndroom (verergering van), borstgezwel, dyspareunie, vaginale droogheid.
Lever en -galaandoeningen
- Stijging van leverenzymwaarden
Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen
- Prikkelbaarheid, oedeem
Zelden
Maagdarmstelselaandoeningen
- Droge mond
Psychische-stoornissen
- Aandachtsstoornis
- Verminderd libido
- Verhoogd libido
Bloedvataandoeningen
- Veneuze trombo-embolie
Huid- en onderhuidaandoeningen
- Chloasma, hypertrichose
Oogaandoeningen
- Intolerantie voor contactlenzen of droge ogen
Voedings- en stofwisselingsstoornissen
- verminderde eetlust
Lever en -galaandoeningen
- Cholelithiasis, cholecystitis
Zenuwstelselaandoeningen
- Cerebrovasculair accident
- Transient ischaemic attack (TIA)
Reported, with unknown frequency
Voedings- en stofwisselingsstoornissen
- Lorem ipsum dolor sit amet consectetur
- Vlinders in de buik
Voedings- en stofwisselingsstoornissen (Very often)
| Acne | Very often |
|---|---|
| Doorbraakbloeding of 'spotting' | |
| Verminderd libido | Often |
| Hoofdpijn, migraine | |
| Misselijkheid | |
| Menorragie, pijnlijke borsten, onderbuikpijn | |
| Gewichtstoename | |
| Reported, with unknown frequency | |
| Lorem ipsum dolor sit amet consectetur | |
| Vlinders in de buik | |
Maagdarmstelselaandoeningen (Rarely or very rarely)
| Droge mond | Rarely |
|---|
Psychische-stoornissen (Often)
| Depressieve stemming, stemmingswisselingen | Often |
|---|---|
| Aandachtsstoornis | Rarely |
| Verminderd libido | |
| Verhoogd libido |
Bloedvataandoeningen (Rarely or very rarely)
| Veneuze trombo-embolie | Rarely |
|---|
Huid- en onderhuidaandoeningen (Rarely or very rarely)
| Chloasma, hypertrichose | Rarely |
|---|
Oogaandoeningen (Rarely or very rarely)
| Intolerantie voor contactlenzen of droge ogen | Rarely |
|---|
Voedings- en stofwisselingsstoornissen (Rarely or very rarely)
| verminderde eetlust | Rarely |
|---|
Voortplantingsstelsel en borstaandoeningen (Sometimes)
| Hypomenorroe, gezwollen borsten, galactorroe, premenstrueel syndroom (verergering van), borstgezwel, dyspareunie, vaginale droogheid. | Sometimes |
|---|
Lever en -galaandoeningen (Sometimes)
| Stijging van leverenzymwaarden | Sometimes |
|---|---|
| Cholelithiasis, cholecystitis | Rarely |
Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen (Sometimes)
| Prikkelbaarheid, oedeem | Sometimes |
|---|
Zenuwstelselaandoeningen (Rarely or very rarely)
| Cerebrovasculair accident | Rarely |
|---|---|
| Transient ischaemic attack (TIA) |
Interacties
Zie voor de interacties van abacavir de pagina HIV-interacties van de UCSF (University of California).
Zwangerschap
Abacavir en/of de metabolieten passeren de placenta.
Teratogenese: Bij de mens op basis van > 800 uitkomsten bij blootstelling in het 1e trimester en > 1000 uitkomsten bij blootstelling in de 2e en 3e trimesters lijkt er niet meer kans op malformaties of foetale/neonatale toxiciteit te zijn door abacavir. Bij dieren schadelijk gebleken (skeletafwijkingen en –misvormingen, intra–uteriene sterfte).
Farmacologisch effect: Mitochondriale disfunctie is gemeld bij HIV-negatieve kinderen die in utero en/of postnataal zijn blootgesteld aan nucleoside-analoga met als gevolg meestal voorbijgaande hematologische (anemie, neutropenie), metabole (hyperlactatemie en hyperlipasemie) en laat intredende neurologische stoornissen (hypertonie, convulsies, abnormaal gedrag).
Advies: Gebruik ontraden.
Overig: Het kind dat in utero is blootgesteld aan NRTI’s en relevante symptomen vertoont, klinisch en middels laboratoriumtesten controleren op mitochondriale disfunctie.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja.
Advies: Borstvoeding door vrouwen met een HIV-infectie wordt ontraden om het overdragen van HIV te voorkomen. Bovendien zijn er geen gegevens over de veiligheid van abacavir bij baby’s jonger dan 3 maanden.
Contra-indicaties
- dragerschap van het HLA-B*5701-allel;
- (mogelijke) overgevoeligheidsreacties na eerder gebruik van abacavir.
Waarschuwingen
Niet gebruiken bij patiënten die drager zijn van het HLA-B*5701-allel omdat die meer kans lopen op ernstige overgevoeligheidsreacties, tenzij geen ander therapeutisch alternatief beschikbaar is op grond van de behandelhistorie en resistentietesten; dan alleen starten onder strikt medisch toezicht. Screen daarom vóór het beginnen van de behandeling op dragerschap van het HLA-B*5701-allel. Dit ook doen vóór een hernieuwde behandeling met abacavir bij patiënten die abacavir eerder hebben verdragen, maar van wie de HLA-B*5701-status onbekend is. Echter ook bij patiënten die géén drager van het HLA-B*5701-allel zijn kan een overgevoeligheidsreactie optreden (0–4%). Laat de patiënt bij het optreden van een mogelijke overgevoeligheidsreactie (ongeacht HLA-B*5701-status) dit direct melden en staak de behandeling met abacavir wanneer een overgevoeligheidsreactie niet uit te sluiten is. Na het staken nooit meer opnieuw een abacavir-bevattende therapie (cave combinatiepreparaten) beginnen, vanwege de kans op sneloptredende en levensbedreigende overgevoeligheidsreacties. Nauwkeurig iedere 2 weken controleren op overgevoeligheidsverschijnselen, vooral gedurende de eerste twee maanden van de behandeling. Het onderbreken van de behandeling vermeerdert de kans op het ontstaan van overgevoeligheidsreacties; consequente inname van abacavir is alleen al hierom dan ook zeer belangrijk.
Resistentieontwikkeling is beschreven; zie voor meer informatie hierover de officiële productinformatie CBG/EMA (rubriek 5.1).
Wees voorzichtig bij ernstige immunodeficiëntie in verband met meer kans op een ontstekingsreactie op asymptomatische of nog aanwezige opportunistische pathogenen die tot ernstige klinische ziektebeelden (waaronder cytomegalovirus retinitis, focale en/of gegeneraliseerde mycobacteriële en Pneumocystis jiroveci-pneumonie) kunnen leiden. In dit kader kunnen ook auto-immuunreacties (zoals M. Graves) optreden, vaak pas vele maanden na aanvang van de behandeling.
Lactaatacidose (in afwezigheid van hypoxemie) – meestal in verband gebracht met ernstige hepatomegalie, hepatische stenose, pancreatitis, lever- en nierfalen – is gerapporteerd tijdens gebruik van nucleoside-analoga, in het algemeen na enkele maanden behandeling. Wees voorzichtig met het voorschrijven bij elke patiënt (in het bijzonder bij obese vrouwen) met hepatomegalie, hepatitis of andere bekende risicofactoren voor leverziekte en hepatische steatose (incl. het gebruik van bepaalde geneesmiddelen en alcohol). Wees, in verband met een toegenomen kans op zowel anemie als ernstige (en mogelijk fatale) leverbijwerkingen tevens voorzichtig bij een co-infectie met hepatitis C, behandeld met α-interferon en ribavirine. Behandeling met nucleoside-analoga onderbreken bij symptomatische hyperlactatemie, metabole/lactaatacidose, progressieve hepatomegalie of snel toenemende aminotransferasespiegels. In het algemeen is er bij een reeds bestaande leverziekte, incl. chronische actieve hepatitis, een hogere frequentie van afwijkingen van de leverfunctie gedurende anti-retrovirale combinatietherapie (cART); controleer zorgvuldig (waar mogelijk ook de plasmaconcentratie van abacavir) en overweeg tijdelijk of definitief staken van de behandeling bij een duidelijke verergering. Bij patiënten met een chronische hepatitis B of C is er sprake van meer kans op ernstige (en mogelijk fatale) leverbijwerkingen als gevolg van cART.
Gewicht, serumlipiden en bloedglucosespiegels kunnen toenemen tijdens de behandeling met cART.
Bij het ontstaan van pijnlijke en/of stijve gewrichten controleren op osteonecrose.
Er is onduidelijkheid of het gebruik van abacavir meer kans geeft op een myocardinfarct; aangeraden wordt om risicofactoren voor een myocardinfarct (bv. roken, hypertensie, hyperlipidemie) te minimaliseren.
De veiligheid en werkzaamheid bij een matige leverfunctiestoornis, terminale nierinsufficiëntie, kinderen < 3 maanden en volwassenen > 65 jaar zijn niet vastgesteld.
Overdosering
Neem voor informatie over een vergiftiging met abacavir contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.
Eigenschappen
Nucleoside reverse-transcriptaseremmer (NRTI), een nucleoside-analogon van guanine. Het werkingsspectrum is beperkt tot retrovirussen zoals het HIV-type 1 en 2. Abacavir is pas werkzaam als het intracellulair door fosforylering is omgezet tot de actieve metaboliet carbovirtrifosfaat (carbovirTP); deze remt het HIV-reverse-transcriptase enzym en blokkeert daardoor voortijdig de virale replicatiecyclus. Er is een aangetoond additief effect met didanosine, lamivudine en stavudine. In vitro is er synergie te zien met nevirapine en zidovudine.
Kinetische gegevens
| Resorptie | snel en goed. |
| F | ca. 83%. |
| T max | 1½ uur (tablet); 1 uur (drank). |
| V d | 0,8 l/kg. |
| Overig | penetreert goed in cerebrospinale vloeistof, de concentratie hierin bedraagt 30–44% van die in het plasma. |
| Metabolisering | in grote mate door de lever via alcoholdehydrogenase en via glucuronidering. |
| Eliminatie | 83% met de urine, ca. 2% als onveranderde stof, de rest met de feces. Het is niet bekend of abacavir kan worden verwijderd door (peritoneale/hemo-)dialyse. |
| T 1/2el | ca. 1½ uur, verlengd bij een licht verminderde leverfunctie. De intracellulaire halfwaardetijd van carbovirTP is ca. 21 uur. |
Geneesmiddelgroep
abacavir hoort bij de groep HIV nucleoside reverse-transcriptaseremmers.